2013-23 წლებში ხობის, ჩხოროწყუს და ხელვაჩაურის მერიებმა, ჯამში, საწვავში ₾4 მილიონი დახარჯეს

საქართველოში უკვე რამდენიმე წელია, აგაი სისტემა არის დანერგილი, რომლის მიზანიც მუნიციპალიტეტების მიერ საწვავის მოხმარებისა თუ ავტომობილების მოვლა-შენახვის ხარჯების გაკონტროლებაა, თუმცა სისტემის აღსრულების მონიტორინგი არ ხდება და აუდიტის სამსახურიც ხშირად მიუთითებს, რომ აგაი სისტემის მანიპულირებით მუნიციპალიტეტები ბიუჯეტის სახსრებს არამიზნობრივად ხარჯავენ. 

ადგილობრივი ბიუჯეტებიდან ყოველწლიურად ათასობით ლარი იხარჯება მერიის ბალანსზე არსებული ავტომობილებისთვის საწვავის შეძენისა თუ მოვლა-შენახვის მიზნით. ხშირია შემთხვევები, როდესაც მუნიციპალიტეტების მერიების ბალანსზე აღრიცხული ათობით მანქანა კონკრეტულ თანამდებობის პირებს ემსახურება. 

სტატიაში შევეცდები, მკითხველს უფრო ახლოდან დავანახო, რამდენად არამიზნობრივად იხარჯება ბიუჯეტის სახსრები მერიებში დასაქმებულების ავტომობილებით მომსახურებისთვის. 

კვლევისთვის საქართველოს ცხრა მუნიციპალიტეტი ავარჩიე, ხოლო საჯარო ინფორმაციის შესაგროვებლად askgov.ge-ის პლატფორმა გამოვიყენე. სტატიაში გამოყენებული საჯარო ინფორმაციის ნაწილი askgov.ge-ის ვებგვერდზე უკვე ხელმისაწვდომი იყო, ნაწილი კი მკითხველისთვის სრული სურათის შესაქმენლად, ამავე პლატფორმის დახმერებით, იმავე მუნიციპალიტეტებიდან გამოვითხოვე. ინფორმაცია, რომელიც სტატიის მთავარ წყაროს წარმოადგენს, 2013-2023 წლებს მოიცავს. 

მიღებული საჯარო ინფორმაციიდან ირკვევა, რომ მუნიციპალიტეტები წლიდან წლამდე უფრო და უფრო მეტ თანხას ხარჯავენ საწვავის შესაძენად. მაგალითად, 2013-2023 წლებში ყველაზე მეტი თანხა ბიუჯეტიდან ხობის მუნიციპალიტეტმა დახარჯა, ხობის მერიამ საერთო ჯამში 1,485,359 ლარი დახარჯა საწვავზე. ხობის მუნიციპალიტეტს მოსდევს ხელვაჩაური 1,456,758 ლარით. ჩამონათვალში მესამე ადგილს კი ჩხოროწყუ იკავებს, რომელმაც დროის იგივე პერიოდში საწვავზე 1,038,298 ლარი დახარჯა. მიუხედავად იმისა, რომ საერთო ჯამში ხობის მუნიციპალიტეტს უფრო მეტი თანხა აქვს დახარჯული საწვავის შესაძენად, ვიდრე ხელვაჩაურს, საინტერესოა ის ფაქტი, რომ ხელვაჩაურის მუნიციპალიტეტის ყოველწლიური ბიუჯეტი გაცილებით მეტია, ვიდრე ხობის. 

მხოლოდ 2023 წელს ხელვაჩაურს დაახლოებით 2-ჯერ უფრო დიდი ბიუჯეტი ჰქონდა, ვიდრე ხობის მუნიციპალიტეტს, უფრო კონკრეტულად ბოლო სამი წლის ბიუჯეტებს შორის განსხვავება დიაგრამზე შეგიძლიათ იხილოთ:

სხვა მუნიციპალიტეტების შემთხვევაში კი, 2013-2023 წლებში ადგილობრივი მერიების მიერ შეძენილი საწვავისა და დახარჯული თანხის რაოდენობა ასე გამოიყურება: 

საწვავის ხარჯების გარდა, დიდ თანხებს უკავშირდება ავტომობილების მოვლა-შენახვაც.

მუნიციპალიტეტებიდან გამოთხოვილი ინფორმაციიდან ირკვევა, რომ 2013-2023 წლებში ავტომობილების მოვლა-შენახვისთვის ყველაზე მეტი თანხა ახალციხის, ხელვაჩაურისა და ხობის მუნიციპალიტეტების მერიებმა დახარჯეს, გარდა ამისა, აღსანიშნავია ისიც, რომ ახალციხისა და ხლევაჩაურის მუნიციპალიტეტების მერიებს 27-27 ავტომობილი ემსახურება, ხოლო ხობის მერიას-14. ახალციხის მერიამ, დროის აღნიშნულ პერიოდში, თავის ბალანსზე დარიცხული ავტომობილების მოვლაში ყველაზე მეტი, 616,710 ლარი დახარჯა, მას მოსდევს ხელვაჩაურის მუნიციპალიტეტის მერია 492,004 ლარით. ჩამონათვალის ბოლო ადგილს კი ხობის მუნიციპალიტეტის მერია იკავებს 409,200 ლარით. ცხრავე მუნიციპალიტეტის მერიის მიერ 2013-2023 წლებში ავტომობილების მოვლა-შენახვის ხარჯები და ავტომობილების რაოდენობა კი ასე გამოიყურება:

ევროპული პრაქტიკა:

საინტერესოა, რა ვითარებაა ამ კუთხით ევროპის ქვეყნებში. კარგი მაგალითის სახით, შეიძლება, განვიხილოთ რუმინეთის დედაქალაქ ბუქარესტში არსებული ვითარება. ბუქარესტიდან მიღებული საჯარო ინფორმაციიდან ირკვევა, რომ საჯარო მმართველობის ორგანოებისა და საჯარო დაწესებულებების ხარჯები რეგულირდება მთავრობის სპეციალური განკარგულებით.  განკარგულებას თან ახლავს დანართი, რომელიც ავტომობილების რაოდენობასთან დაკავშირებით გვაძლევს ინფორმაციას. დანართიდან ვიგებთ, რომ რუმინელ მინისტრებს მხოლოდ 1 ავტომობილი ემსახურება, ისევე, როგორც სახელმწიფო მდივანს, მის მოადგილესა და ცენტრალური ხელისუფლების სხვა სპეციალიზებული ორგანოების ხელმძღვანელებს. 

სახელმწიფო აუდიტის სამსახურის მიგნებები და რეკომენდაციები:

გარდა ამისა, როგორც უკვე აღვნიშნე, სახელმწიფო აუდიტის სამსახური საკმაოდ ხშირად ატარებს ცალკეული მუნიციპალიტეტების და მათი მერიების საქმიანობის შესაბამისობის კვლევას. 

ზემოთაც ვთქვი, რომ საქართველოში დანერგილია აგაი სისტემა, რაც საერთაშორისო პრაქტიკის ნაწილია და გულისხმობს, არამიზნობრივი ხარჯების თავიდან აცილების მიზნით, ავტომობილებზე სპეციალური ჩიპების დაყენებას, რომლითაც განისაზღვრება, თუ რამდენი ლიტრი საწვავი ჩაისხმევა კონკრეტულ ავტომობილში. წესით, მუნიციპალიტეტები მხოლოდ სამსახურეობრივი მიზნით უნდა მოიხმარდნენ საწვავს, თუმცა აუდიტის სამსახურმა რამდენჯერმე იმაზეც მიუთითა, რომ ხშირია აგაის სისტემის მანიპულირების შემთხვევები, რაც ხელს უწყობს ბიუჯეტიდან თანხებისს არამიზობრივ ხარჯვას. 

2022 წლის ბოლოს აუდიტის სამსახურმა სამი მუნიციპალიტეტის – ქედის, შუახევისა და ხულოს – მერიების შესახებ გამოაქვეყნა ანგარიშები. სამივე მათგანში საუბარია ბიუჯეტის არამიზნობრივ ხარჯვასა და საწვავის დაუსაბუთებელ გამოყენებაზე. აუდიტის სამსახური სამივე ანგარიშში აღნიშნავს, რომ საწვავის დანიშნულებით გამოყენებასთან დაკავშირებით მუნიციპალიტეტის მერიაში არსებული შიდა კონტროლის მექანიზმი ვერ უზრუნველყოფს საწვავის მიზნობრივად ხარჯვის დადასტურებას და ხშირად გარკვეული ღირებულების საწვავის სამსახურეობრივი დანიშნულებით ხარჯვა საერთოდ არ დასტურდება. გარდა ამისა, სამივე ანგარიშში აღნიშნულია, რომ მერიების ავტოპარკის მართვასთან დაკავშირებული საკითხები არ არის დარეგულირებული. 

შესაბამისად, არსებობს რისკი იმისა, რომ საწვავი, რომელსაც მუნიციპალიტეტის მერია, წესით, სამსახურეობრივი მიზნების განსახორციელებლად ყიდულობს, სხვა დანიშნულებით იხარჯება, ისევე, როგორც თანხა, რომელიც საწვავის შეძენას ხმარდება. აღსანიშნავია ისიც, რომ აუდიტის სამსახური ხშირად გასცემს რეკომენდაციებს ავტომობილების მოვლა-შენახვის ხარჯებთან დაკავშირებითაც და ამბობს, რომ მუნიციპალიტეტების მერიებმა უნდა შეიმუშაონ შიდა კონტროლის მექანიზმი, რომელიც, ავტომობილების მოვლა-შენახვის ხარჯების ეფექტიანად ხარჯვის მიზნით, განსაზღვრავს ავტომობილების ოპტიმალურ რაოდენობას და უზრუნველყოფს ბიუჯეტის სახსრების დასაბუთებულ ხარჯვას. აუდიტის სამსახური მსგავს დასკვნებს უკვე წლებია, გასცემს, თუმცა არსებული სურათი არ იცვლება და მუნიციპალიტეტები, წლებია, ბიუჯეტის სახსრებს დაუსაბუთებლად და არამიზნობრივად ხარჯავენ. 

საბოლოოდ კი, ფაქტი ფაქტად რჩება: მუნიციპალიტეტები ადგილობრივი ბიუჯეტიდან ათასობით ლარს დაუსაბუთებლად ხარჯავენ იმ ავტომობილების მოსავლელად, რომლებიც მერიასა და მერიის თანამშრომლებს ემსახურება, პარალელურად კი, იმავე მუნიციპალიტეტებში ათასობით ბავშვი უკიდურეს სიღარიბეში ცხოვრობს. 

სტატიის ავტორია ელისაბედ ქორიძე.

სტატია შეიქმნა ევროკავშირის ფინანსური მხარდაჭერით, Askgov.ge-ის სასტიპენდიო პროგრამის ფარგლებში. Askgov.ge იცავს და აძლიერებს საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობას საქართველოში. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია ავტორი და იგი შეიძლება, არ გამოხატავდეს ევროკავშირის შეხედულებებს.